रहस्य

Above: Reef inside Amazon River Source: The Guardian

Amazon नदीच्या तळाशी मोठ्ठं कोरल रीफ सापडलं ना..प्रवाळाचं बेट..नदीत कोरल..अरे पण कोरलला खार आणि गोड पाणी लागतं, त्याला तापमान एक अंश इथे तिथे होवून चालत नाही, सूर्यप्रकाश लागतो, Amazon म्हणजे उकळा चहा..काळ.. हिरवं गर्द पाणी..तिची ती रिओ नेग्रो तर कशी शार काळी…मातकट-दाट-sluggish नदी… मग कसं शक्य आहे हे?

पण आहे खरं.

नदीच्या पोटात काय काय असत ना, बोलेलं न बोलेलं, पाहिलेलं- न पाहिलेलं, स्पर्श-अस्पर्श.. खरं-खोटं.

Amazon तशीही फार गुपिते बाळगणारी बाई..तिच्या १३००० फूट खाली अजून एक नदी वाहते.. Hamza..Amazon ची अदृश्य, वाहती बहिण..हिच्यामुळे Amazon आपल्या मुखाजवळ कमी खारी आहे..

आपली हिरण्यकेशी पण तशी..गुहेतुन अचानक बाहेर येते म्हणून आपल्याला कोण कौतुक, पण ही बया अनेक किलोमीटर वाट काढत आहे limestone खडकातून, गोड बोलून त्या दगडाला विरघळवत.. आपल्याला ते दिसत नाही, म्हणुन ते नाही, इतकेच.

सीतेने शाप दिला ती फल्गु…मस्त वाहते गयेत वाळूखाली..अशीच वाहत आलीये ती शेकडो वर्षे, अदृश्य फक्त आपल्यासाठी..खरंतर सीतेनी वरदानच दिले की फाल्गुला…आपल्याच अशा अंधाऱ्या, एकट्या विश्वात वाहण्याचे..

वाशिष्ठीत इतके इतके प्रदूषण, शंकरच वाटते ना ती, विष प्यालेली? आणि तिच्यात इतक्या मगरी! मगरी काय pollution indicator आहेत का? हसू नको, नाहीयेत त्या indicator.

पण आहेत तिथे.

Crocodile in Vashisthi River Photo: Parineeta

गंगेत आणि सिंधुत डॉल्फिन..समुद्रात असतात डॉल्फिन..आणि समुद्रातल्या आणि नदीतल्या डॉल्फिनमध्ये तसा जास्त फरक नाही.. ते इथे कसे? कारण गंगा ‘गंगा’ होण्याच्या आधी आणि सिंधू ‘सिंधु’ होण्याच्या आधी टेथिसचा समुद्र होता तिथे.

स-मु-द्र. होच. गंगेतले आंधळे, हिंस्त्र शार्क, नदी सारखेच गुपित ठेवणारे..mythical की खरे?

नद्या आपल्या खऱ्या खुणा विसरत नाहीत इतक्या लवकर. तुमचं ते हरिद्वार पण समुद्रात होतं. गंगेला पवित्र, boring देवी आपण केलं, तशी ती जन्मतःच wild 😉

बंगालच्या

Freshwater pulse in Bay of Bengal Source:natureasia.com

समुद्रात जाते गंगा.. २५०० किमी ची नदी नाही ती.. अजून हजारो किमी वाहते.. थेट सुंदरबन पासून परद्वीप पासून श्रीलंके पर्यंत.. समुद्राच्या आतुन आपला मार्ग काढत..मासेमारांनी सांगितले हे शास्त्रज्ञांना..you know what..मला कोळी लोक solid आवडतात..sailors of the wide waters..

तर…आपल्याला काय माहिती असते? प्रकाशातले सगळे..आपले ठोकताळे, आणि आपलीच उत्तरं. मग त्या उत्तरात काही बसले नाही के त्याची ठाकाठोकी..#@^ गिरी नुसती .

ही डार्क विश्वे जास्त सुन्दर वाटतात…अस्पर्श..अदृश्य..murky…dangerous..पण (म्हणून?) रोरावती जिवंत.

तर असो.

~परिणीता 

संगम

अनेक वर्षे नवी गाणी ऐकत नव्हते. उगीच एक तोरा होता ते सगळे फालतू असा 🙂 मग वय होत गेलं तसा जनरलीच तोरा कमी झाला.

म्हणूनपण गुलझार आवडतो. तो उगा judgement देत नाही, बेरकी, पकाऊ म्हातारा होत नाही..सुन्दर पांढरे केस असलेला, पांढरा कुडता घातलेला Student of the Year वाटतो.. त्याची भाषा कशी evolve झाली ना..आज ऐकत होते “धीरे धीरे जरा दम लेना, प्यार से जो मिले गम लेना” 🙂 आणि पुढे “आजा कुछ करते है, आ लाकिरे पढते है..”

गुलझारला “हाथोकी लकिरे” चे लई वेड..

त्याचे खूप जुने आणि लाडके गाणे आहे (मुकेश could be so good when he was good and so terrible otherwise :p).. “पुकारो मुझे नाम लेकर पुकारो, मुझे तुमसे अपनी खबर मिल रही है”, त्यात एक ओळ आहे.. “तुम्हारे हथेलीसे मिलती है जाकर, मेरे हाथकी ये अधुरी लकीरे..”

तुला गम्मत माहितीये, जिथे Rio Solimoes आणि रिओ नेग्रो या रेखा मिळतात न, तिथे त्या अनेक किलोमीटर एकमेकात मिक्स होत नाहीत…तशाच वाहतात..एकच प्रवाह..पण अर्धा काळा, तर अर्धा मातकट..अगदी ६-७ किलोमीटर अशाच, एकमेकात, पण काठाकाठाने. त्यांचं सगळंच वेगळं..तापमान, dissolved सोलीड्स, sediments.. पण मग हळू हळू Amazon तयार होते..

Meeting of Rio Solimoes and Rio Negro Source: awesci.org

नाईलचे पण तसेच.. ती ‘नाईल’ बनते कोरड्या खार्तोम मध्ये..तो पर्यंत Lake ताना मधून येणारी Blue Nile आणि Lake Victoria मधून येणारी White Nile या वेगळ्या. मजा बघ, आपण कसे सावळ्या कृष्णाला निळा म्हणतो, तसे इथे sediments ने जडशील झालेल्या काळ्या नाईलला ब्लू म्हणतात 🙂

White मोठी, तिचे sediments भुरे….तिला बघून छोटी ब्लू इतकी बिचकते की कधी कधी तिचे पाणी मागे जाते 🙂

Canyonlands मध्ये Colorado आणि ग्रीन नद्या भेटतात. Colorado म्हणजे “The Color Red”…ग्रीन Wyoming मधलाच हिरवा रंग पिऊन येते.. त्यापण जरा बेताने मिसळतात एकमेकात. (हे लिस्टीत add कर)

आणि आपली भागीरथी आणि अलकनंदा देवप्रयागमध्ये गंगाबाई होतात तेव्हा भागीरथी कशी नितळ, अलकनंदा मातकट..ती खूप जास्त sediment वाहवत आणते, खूप erosion करत..मोठमोठाले खडक आपटून-आपटून विरघळवते..
या पण अशाच रेखा..दुरून येऊन एकमेकात मिसळणाऱ्या..आधी लांब, जरा फटकून, आणि नंतर एकसंध प्रवाह बनून आपले नशीब कोरणाऱ्या

रेखा बरोब्बर म्हणते (ही बाई सॉलिड आहे) “लोग केहते के बस हाथ की रेखा है, हमने देखा है दो तकदीरोंको, जुडते हुये” ..फिर गुलझार 🙂

मीपण लई शब्दच्छल करते कदाचित..

त्यापेक्षा ओके जानू ऐकावे..चोर गाणे आहे तसे..सगळे visuals चोरलेत…”ना समझसी एक लडकी, पुरे दिन की चोर निकली” 🙂

~परिणीता